Groot in aantal, klein in formaat – De collectie Alkemade

Na zijn overlijden schonk de familie van Fons Alkemade de collectie, via de tussenkomst van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, als langdurige bruikleen aan het museum.

Het Bonnefanten is een groot museum: fors gebouw, flinke zalen, omvangrijke collectie. Om op te vallen heeft de kunst vaak een aanzienlijke afmeting nodig. Metershoge sculpturen of langgerekte schilderijen zijn in het museum niet vreemd. Toch herbergt de collectie van het Bonnefanten ook kunstwerken van kleiner formaat. Een mooi voorbeeld hiervan is de Collectie Alkemade: een collectie devotieprenten die bestaat uit een tiental miniaturen en ruim duizend bidprentjes. Deze collectie kwam in 2018 het Bonnefanten binnen. De heer Alkemade was woonachtig in Maastricht en bracht een grote hoeveelheid devotieprenten bij elkaar. Na zijn overlijden schonk de familie de collectie, via de tussenkomst van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, als langdurige bruikleen aan het museum.

Bijzonder onderdeel van de collectie is een tiental vijftiende-eeuwse miniaturen. Deze miniaturen vormen een mooie aanvulling op de collectie vijftiende en zestiende-eeuwse beeldhouwkunst en zestiende-eeuwse Zuid-Nederlandse schilderkunst die het Bonnefanten beheert. De miniaturen zijn afkomstig uit vijftiende-eeuwse handschriften of manuscripten uit de Gent-Brugse context. Ze zijn met de hand geschreven en ingekleurd op een vel perkament dat is gemaakt van de huid van een willekeurig dier. Gek genoeg verwijst de naam ‘miniatuur’ niet naar de kleine afmeting, maar naar de techniek waarmee deze prenten zijn gemaakt. Het woord is afkomstig van het Latijnse ‘miniare’ dat ‘schrijven met minium’ betekent. Dit refereert aan het rode pigment, bijvoorbeeld vermiljoen of menie, dat wordt gebruikt om hoofdletters in te kleuren in vroege handschriften. De persoon die de rode kleurstof gebruikt werd in de middeleeuwen de ‘miniator’ genoemd. In eerste instantie waren dat vaak monniken, later nemen professionele boekverluchters dit ‘monnikenwerk’ over. De vele bidprentjes oorspronkelijk gebruikt als hulpmiddel bij het gebed. Na het overlijden van een dierbare wordt een bidprentje uitgegeven als aandenken aan deze persoon. Het is een katholieke traditie die al vanaf de middeleeuwen bestaat. Hier in het Zuiden van het land zijn deze bidprentjes goed op hun plek.

Scroll verder voor een selectie van de collectie.

Willem Vrelant, Golgotha, ca. 1450-1470, 31.2 x 23 cm. Inventarisnummer: 1006084-a01. Collectie Bonnefanten, langdurig bruikleen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (collectie Fons Alkemade, Maastricht).

Hardouin (drukker), Johannes de evangelist en apostel (uit getijdenboek), 1512, 34.3 x 25.9 cm. Inventarisnummer: 1006084-a04. Collectie Bonnefanten, langdurig bruikleen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (collectie Fons Alkemade, Maastricht).

Maker onbekend, Andeken von Maria van Kevelaer, ca. 1740, 19 x 16 cm. Inventarisnummer: 1006084-a07. Collectie Bonnefanten, langdurig bruikleen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (collectie Fons Alkemade, Maastricht).

Maker onbekend, Il m’appelle a Lui, ca. 1850, 18.7 x 14 cm. Inventarisnummer: 1006084-a29. Collectie Bonnefanten, langdurig bruikleen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (collectie Fons Alkemade, Maastricht).

Maker onbekend, Cecile met harp, 1801-1900, 17.2 x 12.2 cm. Inventarisnummer: 1006084-a33. Collectie Bonnefanten, langdurig bruikleen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (collectie Fons Alkemade, Maastricht).