Małgorzata Mirga-Tas en Dream On

Het Bonnefanten presenteert twee nieuwe tentoonstellingen met werken van kunstenaars die een nieuw beeld scheppen – en dromen – van een weg naar een betere toekomst.

This is not the end of the road is de eerste solotentoonstelling van Małgorzata Mirga-Tas (Zakopane, 1978) in een Nederlands museum. De internationaal vermaarde Poolse kunstenaar en activist behoort tot het Roma-volk – de grootste en waarschijnlijk meest gediscrimineerde en miskende etnische minderheid in Europa. Haar identiteit is een belangrijk en steeds terugkerend thema in het werk van Mirga-Tas. Ze put haar inspiratie uit het dagelijks leven van haar eigen gemeenschap en creëert zo een meeslepend tegenverhaal over de Roma-cultuur, dat is gebaseerd op de authenticiteit en intimiteit van de eigen ervaring van de Roma. Met behulp van mythes, astrologie, religie en oude gebruiken schept ze een magische wereld die verbonden is met de Roma.

De tentoonstelling omvat veel textiele werken uit verschillende periodes van haar artistieke carrière. Een daarvan is de spectaculaire serie Re-enchanting the World, waarmee ze in 2022 internationaal furore maakte op de Biënnale van Venetië. Ook zijn er nieuwe werken te zien, waaronder kleurrijke ‘altaartjes’ en de werken die speciaal voor deze tentoonstelling in opdracht zijn ontwikkeld in samenwerking met Sinti-kunstenaar Morena Bamberger (Roermond, 1994). Bamberger vormt ook de link naar de collectiepresentatie Dream On.

Betoverende ervaring

De serie wandtapijten Re-enchanting the World van Mirga-Tas is in het Bonnefanten voor het eerst weer compleet te zien sinds de succesvolle presentatie in het Poolse paviljoen op de Biënnale van Venetië in 2022. De monumentale installatie is een poging om de Europese kunstgeschiedenis en haar beeldtaal uit te breiden en opnieuw te interpreteren aan de hand van scènes die geïnspireerd zijn op de Roma-cultuur. Na de Biënnale heeft het Bonnefanten twee delen van deze veelgeprezen serie aangekocht: de maanden maart en april. In Re-enchanting the World verwijst Mirga-Tas naar de beroemde serie renaissancefresco’s in de Zaal van de Maanden van het Palazzo Schifanoia in het Italiaanse Ferrara, waarvan ze de driedelige opzet en symbolische aanduidingen heeft overgenomen.

In het bovenste deel gaat Mirga-Tas een kritische dialoog aan met een serie 17de-eeuwse prenten van Jacques Callot. Deze etsen en gravures behoren tot de oudste afbeeldingen van Roma in Europa. Ze geven Roma op een uiterst stereotype en negatieve manier weer en zijn van invloed geweest op de hele Europese iconografische traditie, waarin Roma bevooroordeeld werden afgeschilderd als oriëntaalse, exotische en verdachte vreemdelingen. In een daad van artistieke toe-eigening herschept Mirga-Tas de scènes die zijn afgebeeld in Callots etsen om een waardig beeld van de Roma te presenteren, dat een betere afspiegeling vormt van de Roma-cultuur en overeenkomt met hoe de Roma zichzelf zien. De overige twee segmenten zijn een eerbetoon aan de Roma-geschiedenis en het dagelijks leven van de Roma, die het stereotiepe verhaal van de Roma-identiteit weerleggen.

Nieuw werk en nooit eerder getoonde werken

Re-enchanting the World is te zien naast andere bijzondere werken van Mirga-Tas en nieuwe werken die nog niet eerder zijn getoond. Ook hierin brengt ze een eerbetoon aan haar Roma-identiteit en ontdoet ze die van vooroordelen. Vanuit een feministisch perspectief belicht Mirga-Tas de belangrijke rol die vrouwen spelen in haar gemeenschap, en brengt ze hulde aan enkele opmerkelijke Roma- en Sinti-vrouwen die in grote portretten zijn afgebeeld. Ze distantieert zich van het folkloristische beeld dat hangt rond de Roma-gemeenschappen en hun cultuur en benadrukt het transnationale karakter van de diaspora van de Roma, die verbonden zijn door een gemeenschappelijke geschiedenis en een solidariteitsgevoel dat nationale grenzen overstijgt. In haar werk zijn ook sterke dekoloniale thema’s aanwezig. De erfenis van kolonialistische praktijken namelijk een blijvend stempel gedrukt op het huidige leven van de Roma-gemeenschap die door Europeanen als ‘niet-westers’ en oriëntheeft aals wordt beschouwd. 

Verbindend werk

Als onderdeel van deze tentoonstelling is Mirga-Tas een unieke dialoog aangegaan met Morena Bamberger (Roermond, 1994), een Nederlandse kunstenaar met wortels in de Sinti-cultuur. Dit heeft geleid tot nieuwe werken die zijn ontwikkeld door beide kunstenaars. Om het eeuwenoude heden van de Roma in Nederland te visualiseren, heeft Mirga-Tas textielportretten gemaakt van hedendaagse vrouwelijke voorvechters van de Roma- en Sinti-emancipatie in Nederland. Op haar beurt liet Bamberger zich inspireren tot het maken van een nieuw werk in opdracht van het Bonnefanten. Deze installatie in de vorm van een woonwagen vormt de link naar de nieuwe collectiepresentatie Dream On. Bamberger beschouwt de woonwagen als een kapel, een klein heiligdom dat een eerbetoon is aan de levenswijze van de Sinti en Roma. Op wasgoed dat aan de waslijn te drogen hangt, worden twee films uit 2017 vertoond. Deze films zijn de eerste voorzichtige poging van Bamberger om zich te verzoenen met haar roots.

Alia Farid, At the Time of the Ebb, 2019, video (still), 15 min. 4 sec. Collectie Bonnefanten. Foto: Courtesy Alia Farid/Bonnefanten.

Collectiepresentatie Dream On

Deze actuele collectiepresentatie houdt de vinger aan de pols van de hedendaagse kunst en verkent een nieuwe lijn in de collectie van het Bonnefanten. Er is werk te zien van meer dan twintig kunstenaars, die in onzekere en beangstigende tijden hopen dat zij de wereld kunnen verbeteren. In hun kunst laten ze zich niet verleiden tot doemdenken. Ze zijn activistisch maar niet cynisch. De kunstenaars zetten politiek en maatschappelijk geëngageerde thema’s als dekolonisatie en intersectioneel feminisme (en verschillende vormen van sociaal onrecht) op de agenda. Ze eisen een plek op voor gemarginaliseerde groepen en verdwenen culturen, en dus in de kern voor ondervertegenwoordigde en ondergewaardeerde verhalen. De kunstenaars stellen onrecht aan de kaak, maar doen dat vaak op een luchtige en humoristische manier.

Een magische wereld

In de presentatie vormen oude folklore, legendes, rituelen en bezweringen het uitgangspunt voor nieuwe kunstwerken. Historische gebruiken en verhalen wordt nieuw leven ingeblazen om te dienen als spiegel voor hedendaagse maatschappelijke problemen en de verbeelding van een alternatieve toekomst. De kunstenaars in Dream On durven nostalgisch te mijmeren en al lachend te dromen over wat komen gaat.

Met werken van melanie bonajo, Antoine Berghs, Ali Cherri, Sofiia Dubyna, Hadassah Emmerich, Alia Farid, Camille Henrot, Laura Lima, Aristote Mago, Danaë Moons, Otobong Nkanga, Grayson Perry, Lee Scratch Perry, Laure Prouvost, Marleen Rothaus, Alison Saar, Betye Saar, Evelyn Taocheng Wang, Patrick Van Caeckenbergh, Sandra Vásquez de la Horra en Marta Volkova & Slava Shevelenko.

Małgorzata Mirga-Tas: This is not the end of the road is mede mogelijk gemaakt door Ammodo en het Mondriaan Fonds.

Małgorzata Mirga-Tas: This is not the end of the road en Dream On zijn te zien van 08.06.2024 t/m 16.02.2025/30.03.2025.

Noot voor de pers:
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Kris Németh via Pressoffice@bonnefanten.nl of +31 (0)6 27 36 48 02

Header: Małgorzata Mirga-Tas, Out of Egypt, 2024, textiel en acryl op canvas, 300 x 225 cm. Foto: Bartek Solik. Courtesy de kunstenaar, Foksal Gallery Foundation, Warschau, Frith Street Gallery, Londen en Karma International, Zürich.